ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ

              ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ
Kinetik enerji, potansiyel enerji, ısı enerjisi, ışık enerjisi, kimyasal enerji, elektrik enerjisi gibi pek çok enerji türleri vardır.

Sürati olan cisim kinetik enerjiye, yüksekte duran cisim potansiyel enerjiye, sıkıştırılmış yay esneklik potansiyel enerjiye sahiptir. Bir cisim aynı anda birden fazla enerjiye de sahip olabilir.

Doğada bu enerji türleri birbirine dönüşebilir. Örneğin daldaki elmanın çekim potansiyel enerjisi vardır. Daldaki elma koparak yere doğru düşerken çekim potansiyel enerjisi azalır ancak hareket enerjisi artar. Çünkü elmanın başlangıçtaki çekim potansiyel enerjisi hareket enerjisine dönüşür. Burada enerji yok olmadığı gibi yeni bir enerji de ortaya çıkmamıştır. Sadece bir enerji türü başka bir enerji türüne dönüşmüştür. Enerjinin tür değiştirmesine enerji dönüşümü adı verilir. 


Günlük hayatta en sık karşılaştığımız enerji dönüşümleri kinetik (hareket) enerjinin, potansiyel enerjiye ve potansiyel enerjinin hareket enerjisine dönüşmesidir. Örneğin; yukarıdaki elmanın daldayken sahip olduğu potansiyel enerji, yere düşerken elmanın hızlanmasından dolayı kinetik enerjiye dönüşmüştür.

Havada tutulan bir topun sahip olduğu potansiyel enerjinin top bırakıldığında kinetik enerjiye dönüşmesi ve barajlardaki suyun sahip olduğu potansiyel enerjinin kapaklar açıldığında kinetik enerjiye dönüşmesi potansiyel enerjinin kinetik enerjiye dönüşmesine örnektir.

Havaya doğru atılan bir top kinetik enerjiye sahiptir. Top yükseldikçe hızı azalacağından kinetik enerjisi de azalır. Ancak yüksekliği arttığından potansiyel enerjisi artar. Top bir noktadan sonra geri döner bu kez sahip olduğu potansiyel enerjisi azalarak kinetik enerjiye dönüşür.

Örneklerden de anlaşılacağı üzere enerji hiçbir zaman yok olmaz. Ancak enerji başka enerji türlerine dönüşür. Ayrıca enerji yoktan var edilemez. Dünyadaki tüm enerjinin kaynağı Güneş’tir. Bitkiler bu enerjiyi alır ve dönüştürür. Daha sonra diğer canlılar arasında aktarılır. Canlı öldüğünde kalıntılarla enerji tekrar doğaya döner. Enerjinin yok olmamasına enerjinin korunumu kanunu denir.

Enerji Dönüşüm Örnekleri

1. Sarkaçta enerji dönüşümü
Aşağıda ipin ucuna bağlanmış bir top sağa sola doğru hareket etmektedir. Burada kinetik ve potansiyel enerji dönüşümleri vardır.

• 1 den 2 ye giderken potansiyel enerji azalır, kinetik enerji artar.
• 2 den 3 e giderken potansiyel enerji artar, kinetik enerji azalır.
• Potansiyel enerjinin en fazla olduğu 1 ve 3 tür.
• Kinetik enerjinin en fazla olduğu 2 dir.
• Mekanik enerji (potansiyel ve kinetik enerjinin toplamı) değişmez.(Sürtünmeler ihmal edilmelidir.)

2. Aşağıdan yukarı fırlatılan topun enerji dönüşümü

• Aşağıdan fırlatılan topun kinetik enerjisi vardır.
• Yukarı doğru çıkarken kinetik enerji azalır, potansiyel enerji artar.
• En tepe noktada kinetik enerjinin tamamı potansiyel enerjiye dönüşür. (Kinetik enerji sıfır)
• Yukarıdan aşağı inerken potansiyel enerji azalır, kinetik enerji artar.

3. Yay ile oku fırlatan okçunun enerji dönüşümü

• 1. durumdan 2. duruma geçerken esneklik potansiyel enerjisi oluşur.
• 2. durumdan 3. duruma geçerken esneklik potansiyel enerjisi kinetik enerjiye dönüşür.

Bu enerjiler çeşitli olaylarda birbirine dönüşmektedir.

• Elektrik enerjisi, ampulde ışık enerjisine dönüşür.
• Elektrik enerjisi ütüde ısıya dönüşmektedir.
• Elektrik enerjisi, elektrik motorunda hareket enerjisine dönüşür.
• Ellerimizi bir birine sürttüğümüzde hareket enerjisi ısı enerjisine dönüşür.
• Sıkıştırılmış yayda esneklik potansiyel enerjisi hareket enerjisine dönüşür.
• Cep telefonunun bataryasında kimyasal enerji, elektrik enerjisine dönüşür.
• Salıncakta sallanan kişide potansiyel ve kinetik enerji dönüşümleri görülmektedir.